10 Ciekawostek o Kopciuszku

Ptaki

W czasie II wojny światowej bombardowane angielskie miasta zamieniły się w gruzowiska. Wykorzystał to Kopciuszek, żyjący do tej pory zwykle w górach. Kiedy ludzie tracili domy, a miasta bywały wyludnione, ten mały, niepozorny ptak wykorzystywał tę sytuację dla swoich celów.

Dla niego ruiny stały się domem, przypominającym środowisko naturalne, w którym dotychczas żył, czyli: luźne skały, strome ściany, osuwiska, pęknięcia i szczeliny. W ten sposówb ładny, choć skromny ptaszek z grupy muchołówek, zagościł na stałe w miastach i na nizinach, nie tylko na Wyspach Brytyjskich.

1. Miejsce zamieszkania

Obecnie ptak zamieszkuje Europę (z wyjątkiem północnej części), Azję Mniejszą, Iran, Afganistan, Kirgistan, a także większą część Tybetu, Chin i Mongolii. Kiedyś zamieszkiwał wyłącznie górskie rejony środkowej i zachodniej Europy oraz środkowej Azji, a gniazda zakładał na skałach, teraz jest obecny również na terenach nizinnych i w miastach.

W aglomeracji miejskiej uwielbia tereny ze starymi budowlami, szopami, opuszczonymi obiektami przemysłowymi, niezamieszkałymi domami, kościołami, niezbyt uczęszczanymi zakątkami. Tereny wiejskie i peryferie miast również są dla niego domem, ale muszą być zabudowane lub posiadać choć namiastkę skał, wzniesień.

Kopciuszek nie lubi za to lasów i gęstej, bujnej roślinności, a także jałowych, dużych obszarów, takich jak prerie, tereny intensywnego rolnictwa. Jest typowym mieszkańcem skalistych wzgórz o stromych zboczach, klifów. Można go spotkać w strefach górskich na dowolnej wysokości, które w Europie sięgają 3000 m, a na łańcuchach himalajskich nawet do ponad 5000 m.

2. Nazwa

Phoenicurus to połączenie dwóch greckich terminów, z którego jeden to „phoinix” – purpurowoczerwony. Drugi człon nazwy to „ochruros”. Wyraz ten z kolei pochodzi od „okhros” – ochra, bladożółty i „ouros” – ogon. Phoenicurus ochruros to zatem nazwa dotycząca cechy charakterystycznej kopciuszka – ogona.

3. Wygląd

Samce wyróżniają się pomarańczowym, rdzawym ogonem. Są ciemnoszarej, prawie czarnej barwy, jakby okopconej dymem komina i mają niewielką białą plamkę w gornej części piór lotnych. Samiczki są nieco skromniej i jaśniej ubarwione: szarobrunatne, z pomarańczowym ogonem, w nieco mniej żywych kolorach, bez wyraźnej mask i białej plamki. Tak samo są ubarwione niedojrzałe osobniki, po wylince.

Ptaki uwielbiają budować gniazda w kominach, szybach wentylacyjnych – prawdopodobnie dlatego polska nazwa tego gatunku, tak jak postaci z bajki, pochodzi od słowa „kopeć”, oznaczającego osad z sadzy.

4. Wędrówki

Kopciuszki migrują. Zimową wędrówkę zaczynają dosyć późno, w październiku lub w listopadzie. Zimę spędzają na południu Europy, w północnej i wschodniej Afryce oraz w południowo-zachodniej Azji. Niekiedy próbują zimować w miastach Europy Środkowej, w tym w Polsce. Wracają do nas w marcu, a pierwsze lęgi zwykle pojawiają się już pod koniec kwietnia.

5. Potomstwo

Kopciuszek kilka razy się lęgnie. Zaczyna w kwietniu, a juz w czerwcu składa drugi lęg. Niektóre pary potrafią mieć trzy lęgi w roku. Pary są monogamiczne w okresie gniazdowania, ale tylko samica troszczy się o budowę gniazda, niosąc zioła, korzenie i mech oraz wyposażając wnętrze w bardziej delikatny, miękki materiał, jakim są pióra. Składa 4–6 jaj o białej, czasem lekko niebieskawej skorupce, których wysiadywanie trwa ok. 14 dni. Jaja wysiaduje również tylko ona. Kolejne dwa tygodnie pisklęta pozostają w gnieździe, a po następnych dwóch – zaczynają same żerować. Zwykle pozostają na terytorium rodziców, nawet gdy ci przystępują do kolejnego lęgu. Jedna samica może złożyć w roku od 7 do 14 jaj.

6. Charakter

Kopciuszek jest bardzo nieśmiały i lękliwy. Można go dojrzeć w ciągu dnia na okapie czy kominie lub siedzącego na studni w widocznym miejscu. Macha energicznie ogonkiem, który lekko drży. Wykonuje również przy tym drgania ciała. Przy próbie zbliżenia się, natychmiast ucieka. Ptak, mimo swego bojaźliwego zachowania jest bardzo terytorialny i uparcie broni swojego terenu i gniazda. Tylko w okresie gniazdowania emituje swój charakterystyczny „tik tik tik” ostrzegawczy, gdy tylko dostrzega zbliżające się niebezpieczeństwo lub intruza. Zimą, kiedy jest gościem w miastach południowej Europy, jest praktycznie ptakiem nie emitującym żadnych dźwięków.

7. Rozmiary

Kopciuszek jest ptakiem niewielkim, wielkością przypominający wróbla. Ma około 15 cm długości, wagę 16-17 g i rozpiętość skrzydeł około 25 cm.

8. Zagrożenia

Ptak jest narażony na pasożytowanie przez kukułkę. Zagrażają mu bardzo koty domowe, które wyniszczają gatunek, a w warunkach naturalnych sokoły i drapieżniki, polujące nocą.

9. Pożywienie

Kopciuszek jest owadożerny. W sezonie rozrodczym odżywia się zarówno bezkręgowcami lądowymi, jak i latającymi: owady, larwy, pająki. Jesienią i zimą wzbogaca dietę o pokarm roślinny oparty na owocach i małych nasionach. W miastach nie lekceważy niektórych kąsków oferowanych przez człowieka w karmnikach.