10 Ciekawostek o Gacku Brunatnym – Nietoperzu Mieszkającym w Polsce

Nasz poczciwy gacek jest najbardziej znanym nietoperzem w Polsce i nie wzbudza takiej niechęci czy strachu, jak pozostałe nietoperze – wręcz przeciwnie – cieszy się dobrą opinią i sympatią ludzi. Mysi, długi pyszczek i ogromne, charakterystyczne uszy wyróżniają go spośród pozostałych kuzynów, a wybór miejsca zamieszkania w pobliżu osad ludzkich sprawia, że jest często naszym sąsiadem.

Letnią porą można go zauważyć na strychach budynków, w dziuplach, w załamaniach dachów, opuszczonych domostwach, stajniach czy innych budynkach gospodarczych. Zimą z kolei nietoperze szukają cieplejszych miejsc pod ziemią. Domy nietoperze wybierają na stałe i użytkuje je cała rodzina przez wiele lat.

1. Miejsce zamieszkania

Standardowo gacki – Plecotus auritus – wybierają życie na wysokościach: latem mieszkają w parkach, lasach, rzadko uczęszczanych budynkach. Zimą z kolei przenoszą się w miejsca niezbyt oddalone od letnich, ale zabezpieczające możliwość spokoju i hibernacji. Od października do kwietnia uszatka nie spotkamy już, ponieważ zapada w sen w jaskiniach, szybach, dziuplach, pod dachami i w podziemiach.

Nietoperze żyją w stosunkowo małych grupach, do 80 osobników. Samice przebywają w gniazdach przez całe życie, a samce zmieniają miejsca. Można je spotkać w całej Polsce, na wysokości do 1400m. Zamieszkują Europę i Azję, a zasięg obejmuje tereny od Wysp Kanaryjskich, Portugalii do Japonii.

2. Wygląd

Nie sposób pominąć ważnej cechy wyglądu, jaką są ogromne uszy. Te wielkie odbiorniki są wielkości niemal całego ciała gacka brunatnego, który osiąga długość 4-5cm. Lecąc kieruje je do przodu i prostuje, stając się jeszcze bardziej zjawiskowym ssakiem. W spoczynku nietoperz przypomina barana, ponieważ uszy składają się i zwijają na boki, opadając. Z kolei podczas hibernacji uszy składają się i chowają, a widoczna jest tylko spiczasta końcówka. Oprócz charakterystycznych uszu gacki wyróżniają duże oczy i nos, którego nozdrza otwierają się i zamykają na boki, Pyszczek przypomina mysi, tak samo futro, choć jestnieco dłuższe i jedwabiste, zwykle brązowo-szare. Samiczki są większe od samców, a waga gacków waha się między 6 a 12 gramów.

3. Życie płciowe

Nietoperze przygotowują się do rozmnażania jesienią. Samce wówczas zaczynają produkować nasienie, by pod koniec kwietnia zapłodnić samice. Po dwóch długich miesiącach od zapłodnienia rodzi się tylko jedno nagie potomstwo, choć czasami (niezwykle rzadko) mogą pojawić się bliźniaki. Maluch natychmiast łapie się kurczowo swoimi różowymi, dużymi łapkami futra matki. Mama karmi je 1,5 miesiąca, by następnie po tym czasie młode zmobilizować do samodzielnego poszukiwania pokarmu. Dojrzałość płciową gacki osiągają po uzyskaniu ok. 12 miesięcy.

4. Długość życia

O tym, ile gacki będą żyć, decyduje klimat i dostęp do pokarmu oraz zagrożenia ze strony drapieżników. Klimat jest bardzo ważnym czynnikiem szczególnie dla przetrwania młodego nietoperza uszatego. Zła pogoda podczas laktacji matki powoduje opóźniony wzrost, a nawet porzucenie malucha i tym samym wysoką śmiertelność.

Podaje się, że gacki potrafią żyć nawet 30 lat, to średnia długość życia wynosi lat 7 lat dla samców, 16 lat dla samic. Długowieczność może być spowodowana stanem odrętwienia, kiedy tempo metabolizmu jest bardzo niskie.

5. Pożywienie

Nietoperze polują po zachodzie słońca. Ich pokarmem są głównie ćmy, czyli motyle nocne, chrząszcze, muchy, skorki i pająki. Łapią owady w locie swobodnym, z ziemi. Oprócz echolokacji posługują się wzrokiem. By schwytać zdobycz unoszą się w powietrzu, aby nasłuchiwać ruchów owadów i oderwać je od liści. Żerują blisko gniazda.

6. Zagrożenia

Dzięki temu, że gacki polują nocą i posiadają zmysł echolokacji, potrafią unikać zagrożenia. Niestety padają ofiarą sowy, płomykówki i kotów domowych. Kot domowy jest najgrożniejszym drapieżnikiem, zagrażającym tym małym ssakom, szczególnie dla nietoperzy mieszkających w pobliżu człowieka. Gubi je zwyczaj latania i polowania blisko ziemi w celu zbierania pokarmu i lądowania. Wykorzystują to koty domowe, które potrafią skutecznie wyeliminować całą rodzinę gacków. w celu złapania owadów sprawia, że są one szczególnie podatne na koty. Ludzie również przez nieprzemyślane likwidowanie osad gacków powodują zmniejszenie ich liczebności, a największym zagrożeniem są pestycydy oraz środki ochrony roślin storowane powszechnie w nadmiarze w produkcji rolnej.

7. Rola gacków dla ekosystemu

Gacek brunatny posiada niewiele pasożytów, w porównaniu z innymi nietoperzami. Może mieć wpływa na to mała liczebność kolonii. Może posiadać pchły i roztocza. Jedynymi gatunkami pasożytów wewnętrznych odnotowanymi u gacków są bakterie z rodzaju Grahamella.

Nietorzerze stanowią pokarm dla sów czy płomykówek, ale dla kotów domowych są obiektem tylko polowań, nie służącym zaspokojeniu głodu. Dla ludzi gacek jest niesamowicie ważny, ponieważ zjada szkodniki owadzie i kontroluje ich populację.

8. Ochrona

W Polsce gacek brunatny jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymaga ochrony czynnej.

Obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie, dlatego tak ważne jest, by właściciele kotów zdawali sobie sprawę, jak poważnym zagrożeniem dla tego malego, nocnego ssaka mają ich pupile.

9. Mity

Gacek brunatny:

nie żywi się ludzką krwią;
nie jest wysłannikiem diabła;
nie atakuje ludzi, wczepiając się w ich włosy;
nie jest ptakiem;
nie jest ślepy;
nie zwiastuje choroby ani śmierci;
części jego ciała nie pomagają na przeziębienia, artretyzm, kolki, depilację;
przybite nietoperze do drzwi domostw lub zakopane podczas budowy domu w fundament, nie ochronią jego mieszkańców przed chorobami i innymi nieszczęściami.